Tại Sao Gọi Các Nữ Tu Là Bà Xơ (Soeur)?

Một câu hỏi đã được đặt ra: tại sao ở Việt Nam các nữ tu lại được gọi là bà xơ? Vốn có những danh xưng khác như bà phước, dì phước hoặc bà mụ. Từ đâu mà các từ này ra đời? Có một vài lý thuyết và giả thuyết để giải đáp câu hỏi này.

Trước hết, chúng ta xem xét từ “bà xơ”. Trong từ điển tiếng Việt, “bà xơ” được định nghĩa là “bà phước”, tức là nữ tu sĩ đạo Thiên Chúa thường làm việc trong các bệnh viện hoặc trại nuôi trẻ mồ côi. Có thể lật qua chữ “xơ”, ta thấy rằng xơ có nghĩa là “sợi đai lẫn trong phần nạc của một số rau, củ hoặc trong phần vỏ của một số quả” hoặc “bản dẹt nằm chen từng đám giữa các múi mít”.

Tuy vậy, từ điển không cung cấp giải nghĩa gốc của “bà xơ”. Vậy chúng ta hãy lật qua vần “S” để tra chữ “sơ”. Danh sách rất dài, nhưng vẫn không tìm thấy ý nghĩa mong muốn.

Như vậy, dùng từ “bà sơ” thì không ai muốn tôn lên ngang hàng với bà tổ của mình. Từ “bà xơ” hoặc “bà sơ” có nguồn gốc từ tiếng Pháp là “soeur” có nghĩa là chị hay em gái. Dường như người Pháp gọi các nữ tu là “soeur” với ý định tạo ra một sự thân thiết và gia đình, khi chúng ta coi các nữ tu như người chị em. Tuy nhiên, sau ý nghĩa thân tình đó, còn có một ý nghĩa thần học. Trong từ ngữ giáo luật trước đây, “soeur” tiếng Pháp (hay “sister” tiếng Anh) dịch từ tiếng Latin “soror” có nghĩa là nữ tu có lời khấn đơn, thường hoạt động trong các hoạt động bác ái từ thiện.

Tiếp theo là danh xưng “bà phước” hoặc “dì phước”. Từ điển cho thấy “bà phước” có nghĩa là người làm việc phước thiện hay từ thiện như bệnh viện hoặc cô nhi viện. Trong tiếng Anh, các y tá cũng được gọi là “sister” (schwester) để nhớ lại hình ảnh của các nữ tu đã phục vụ trong các bệnh viện. Cũng có thể rằng “bà phước” hoặc “dì phước” có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha “beata” có nghĩa là nữ tu á thánh, nhưng sau đó dần dần trở thành một từ chỉ các nữ tu không có lời khấn công.

Cuối cùng, danh xưng “bà mụ” thường đi kèm với từ “phước”. Tuy nhiên, nguồn gốc và ý nghĩa của danh xưng này vẫn còn mơ hồ. Trong từ điển, “bà mụ” có nghĩa là ấu trùng của chuồn chuồn, bướm nhỏ, người đàn bà đỡ đẻ ngày xưa, và cũng có nghĩa là nữ tu sĩ đạo Thiên Chúa thuộc một dòng tu riêng của Việt Nam. Có lẽ danh xưng này không liên quan đến những ý nghĩa trên, mà có thể có nghĩa là người gần với mẹ, tương tự như “mợ”.

FEATURED TOPIC